Saç dökülmesinin bir çok nedeni vardır. Bazı hormon bozuklukları özellikle tiroid hormon azlığı ve fazlalığı saç ve kaş dökülmesi yapar. Bunun yanısıra kadınlarda testosteron hormon fazlalığı, yumurtalık kisti (polikistik over) gibi hastalıklar da saç dökülmesi yapar. Bu hastalıkların teşhis ve tedavisi için bir ENDOKRİN UZMANINA başvurmak gerekir.

Saç dökülmesinin en önemli nedenlerinden birisi de vitamin ve mineral eksikliğidir. Bu makalede saç dökülmesi ile ilgili vitamin ve minerallerden bahsedeceğiz.

SAÇ DÖKÜLMESİ VE VİTAMİNLER

1. SAÇLARIN VİTAMİNİ: BİOTİN

Biotin eksikliğinde saç dökülmesi görülürse de biotinle yapılmış bu konuda bilimsel çalışma yoktur.

Biotin, bir çok metabolizma olayında görev alan ve suda eriyen bir vitamindir. DNA’nın çoğalmasında biotin’in önemli rolü vardır. Biotin 4 önemli enzimin yapısına girer ki bu enzimlere karboksilaz enzimleri denir. Bu enzimler mitokondriumda bulunur ve heme ve demir metabolizmasında etkilidir. Bu enzimlerden en önemlileri asetik koA karboksilaz (ACC), piruvat karboksilaz (PC), propionil coA karboksilaz (PCC) ve beta-metilkrotonil coA karboksilaz (MCC)dır. Biotin bu enzimlerin yüzeyinde CO2 taşıyıcısı olarak önemli rol alır. Bu biyotine bağlı karboksilaz enzimleri doğuştan eksik olursa bebekte doğumdan sonra ve bir yaş içinde oluşan şiddetli nörolojik hastalık oluşur.

Çiğ yumurtada bulunan avidin isimli bir protein biotin’in emilimini bozar. Uzun süre çiğ yumurta içenlerde biotin eksikliği olur. Bu nedenle yumurta çiğ olarak içilmemelidir.

Biotin proteinler, folik asit, pantotenik asit ve B12 vitaminin kullanımını kolaylaştırır, tırnak ve saçları güçlendirir, kolesterol ve kan şekerinin normale dönmesine katkıda bulunur.

Günlük ihtiyaç 35-60 mikrogramdır. Normal serum konsantrasyonu 1500 pmol/L dir.

Biotin Eksikliği:

İnsanlarda biotin eksikliği nadir görülür. Eksikliğinde saçlarda dökülme, seboreik dermatit, alopecia, cilt bozuklukları, depresyon, halsizlik, halusinasyon (hayal görme) ve bacaklarda uyuşma ve karıncalanma olabilir. Biotin eksikliğinde demir metabolizmasında bozulma olduğu hücredeki mitokondriumda biyotine bağlı karboksilaz enzimlerinin çalışmadığı saptanmıştır.

Hangi Gıdalarda Biotin Vardır:

Bira mayası, tam buğday, yumurta sarısı, karaciğer, tavuk, kuzu eti, tam buğday ekmek, balık, süt ve peynirde biotin vardır. Biotin, bakteriler tarafından bağırsaklarda da üretilir.

SAÇ Dökülmesinde Biotin Tedavisi:

Biotin, günlük 30 mikrogram doza kadar güvenle verilebilir. Fazlası idrarla atılır.

2. OMEGA-3 (BALIK YAĞI): Saçların parlaklık kazanmasında etkilidir.

3. ÇİNKO EKSİKLİĞİ SAÇ DÖKÜLMESİ YAPAR:

Çinko, vücudumuzdaki birçok enzimin ve insülin hormonunun yapısında bulunan önemli bir mineraldir. Çinko vücudumuzda çoğunlukla iskelet kemikleri ve kaslarda bulunur. Bağırsaklardan emilmesi için pankreasın salgıladığı enzimlere ihtiyaç vardır. Çinko vücutta birçok enzimin yapısında bulunur ve ayrıca hücre membranı dediğimiz hücreyi çevreleyen zarda bulunarak hücreyi oksitleyici radikallerden korur. Çinko ayrıca RNA ve DNA’yı sabit hale getirir ve DNA’nın iyi çalışmasını sağlar.

Çinko Hangi Gıdalarda Vardır?

Arpa, peynir, sığır eti, kepekli ekmek, tavuk, yumurta sarısı, süt ve süt ürünleri, balık, patates, ceviz, badem, tam tahıl, kuru fasulye, lahana, ayçekirdeği, karaciğer, kuzu eti ve tahıllarda çinko vardır. Kırmızı et ve tavuk eti gibi hayvansal gıdalarda bulunan çinko daha kolay emilir.

Diyete ilave olarak çinko ve demir alınacaksa, ikisinin farklı zamanlarda alınması gerekir.

Çinko Eksikliği:

Çinko eksikliğinde şu belirtiler oluşur:

•Büyümede gecikme
•Kıllarda dökülme ve saç dökülmesi (alopesi), saç renginde değişiklik
•İshal
•Ergenliğe girememe,
•Seksüel gelişim bozukluğu (hipogonadizm)
•Penis sertleşmesinde zorluk (empotans)
•Sperm sayısında azalma (oligospermi)
•Göz ve deri yaraları
•İştah kaybı
•Kilo kaybı
•Yaraların iyileşmesinde gecikme
•Ağız tadında bozukluk
•Bağışıklık sisteminde zayıflık ve kolay hastalanma
•Gece körlüğü
•Cilt hastalıkları

Çinko Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Çinko eksikliği için kanda çinko seviyesini ölçmek gerekir. Kanda 60 mikrogram/dl’den az ise çinko yetmezliği vardır. Yalnız kandaki çinko seviyesi dokulardaki çinko hakkında yeterli bilgi vermez. Dokularda çinko eksikliği olup olmadığını anlamak için eritrosit alkalen fosfataz veya serum süperoksit dismutaz aktivitesini ölçmek gerekir. Kanda alkalen fosfataz düzeyinin çok düşük olması da çinko yetmezliğini düşündürebilir.

Çinko Fazla Alımının Zararı?

Fazla alınan çinko kişilerde bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısı yapar. Genellkle çinko bulaşmış içecekler ve gıdalarla bu çinko zehirlenmesi ortaya çıkar. Uzun süre çinko alanlarda bakır yetmezliği ortaya çıkabilir.

4. SELENYUM FAZLA ALINMASI SAÇLARI DÖKER

Selenyum rastgele alınacak bir mineral değildir. Kan seviyesine bakılarak alınmalıdır. Yüksek doz selenyum vücutta zararlı etkiler yapar. Bu yan etkiler saç dökülmesi, tırnak kırılması, yorgunluk, karaciğer hasarı, bağırsaklarda bozukluk, dalak büyümesi ve cilt iltihabıdır. Özellikle günde 400 mikrogramdan fazla alınması zararlıdır. Kan selenyum seviyesi devamlı 137 mikrogram/dl üzerinde olan kişilerde diyabet (şeker hastalığı) gelişme riski artmaktadır.

5. DEMİR EKSİKLİĞİ

Kadınlarda ve erkeklerde saç dökülmesi yapan en önemli eksiklik Demir eksikliğidir.

Demir eksikliğinin başlıca nedenleri nelerdir?

•Diyetle az demir almak, kırmızı et yememek, vejetaryen bir diyet uygulamak
•Bağırsaklardan demir emiliminin az olması (mide ameliyatları geçirmek, midede helikobakter pilori enfeksiyonu olması) ve bağırsak hastalıkları
•Aşırı kan kaybetmek; adetlerle aşırı kan kaybı, rahimde spiral kullanımı, ameliyatlarda kan kaybı
•Demir ihtiyacının artması (gebelik, aşırı egzersiz yapılması gibi)
•Dializ hastaları
•A vitamini eksikliği

Teşhis için kanda demir ve ferritin düzeylerine bakılır. Düşük ise alınır.

Demir İlacı Rasgele Alınacak Bir İlaç Değildir:

Demir, rasgele alınacak bir ilaç değildir. Alınan demirin fazlası vücutta özellikle kalp, karaciğer ve kemik iliğinde birikerek zararlı olur. Kanımızda demir çok artarsa karaciğerde siroz ve kalp yetmezliği gelişebilir. Bu nedenle erişkin yaştaki erkekler ve menopozdaki kadınlarda demir eksikliği yoksa ilave demir alınmamalıdır. Sık kan alan hastalar da demir ilacı alırken dikkatli olmalıdır.

6. D VİTAMİNİ eksikliği ile saç dökülmesi i arasında insanllarda yapılan çalışmalarda ilişkili bulunamadı. Ancak D vitamini geni yok edilen farelerde saçlar dökülüyor.

7. Hayvan çalışmalarında L-karnitin saçlar üzerine etkili bulundu.

8. L-lysin amino asit eksikliği saç dökülmesine katkıda bulunmaktadır.

KAYNAKLAR:
1. Prof Dr Metin Özata, Vitamin Mineral Bitkisel Ürün Rehberi, Gürer yayınları, 2008