Tiroid bezinin az çalismasina ve bu nedenle tiroid hormonlarini az üretmesine ve sonuçta kanimizda tiroid hormonlarinin (T3 ve T4) düsük olmasi durumuna tiroid yetmezligi veya tip dilinde hipotiroidi denir. Tiroid hormon yetersizligi sonucu vücudumuzun tüm metabolik olaylarinda yaygin yavaslama vardir ve bu nedenle vücudun dengesi alt üst olur. Vücuttaki bu bozukluklarin yani sira ruhsal çöküntü, unutkanlik, hareketlerde yavaslama ve uykusuzluk görülür. Hamilelik döneminde tedavi edilmeyen tiroid yetmezligi bebeklerde zeka geriligine neden olabilmektedir.

Hipotiroidizm,  toplumda % 4.6  oraninda bulunur. Bunun çogunlugunu baslangiç halindeki veya hafif derecedeki  tiroid bezi yetmezligi (sadece TSH yüksek fakat T3 ve T4 normal olmasi) olusturur.   Tiroid yetmezligi tiroid fazla çalismasindan daha çok görülür ve nodüllerden sonra en sik görülen tiroid hastaligidir.

Tiroid yetmezligi kadinlarda daha sik görülür ve yasin artmasiyla sikligi çok artar.

Bebek ve çocuklarda büyüme ve gelismede belirgin gecikmeye, eriskinlerde ise vücut metabolizmasinda yavaslamaya  neden olan tiroid yetmezligi  tedavi edilmedigi durumda kalp ve damar hastaliklarina neden olabilmektedir.

Kaç Çesit Tiroid Bezi Yetmezligi vardir?

Tiroid bezi yetmezligi 3 sekilde gruplandirilabilir:

1. Hastaligin ortaya çiktigi yasa göre: 
a) Dogumsal  olabilir
b) Eriskin yasta ortaya çikabilir.

2. Hastaligin siddetine göre:
a)      Baslangiç halinde veya hafif derecede yetmezlik (Sadece TSH yüksek fakat T4 ve T3  hormonlari normal)
b)      Belirgin  veya tam yetmezlik  (TSH yüksek, T4 ve T3 düsük) seklinde de ortaya çikabilir.

3. Hastaligin  yerine göre:
a)      Tiroid bezinin  kendi hastaliklari nedeniyle tiroid  hormon yetmezligi olusmasi . Bu durum fazla görülür. Tiroid yetmezlikli  hastalarin % 95’inde tiroid bezinde hastalik vardir ve tip dilinde primer hipotiroidizm  adi verilir.
b)       Beyindeki hipofiz bezinden salgilanan TSH hormonunun az salgilanmasi sonucu da  tiroid yetmezligi ortaya çikabilir. Bu  durum nadir görülür ve tip dilinde santral  hipotiroidi adi verilir.

Tiroid Bezi Yetmezliginin Nedenleri Nelerdir?

Tiroid bezi yetmezligi kalitim, mikroplar, yaslanma, iyot eksikligi veya fazlaligi ve kullanilan bazi ilaçlarin yan etkisi nedeniyle olusabilmektedir.

Tiroid bezi yetmezliginin en sik nedeni  Hashimoto Hastaligi geçirmektir. Hashimoto hastalarinin hemen tamaminda  hipotiroidi kalici olarak yerlesir. Bu hastalikta tiroid bezi, nedeni bilinmeyen bir sekilde küçülür ve hormon yapacak hücreler azalir; sonuçta tiroid hormonu az yapildigindan tiroid yetmezligi ortaya çikar.

Tiroid yetmezligi yapan diger bir neden Iyot yetmezligidir.  Tiroid hormon yapimi için gerekli olan iyodun her gün yeteri  kadar gida ve su ile alinmasi gerekir. Çok az iyot alinca tiroid hormonlari yapilamaz ve tiroid yetmezligi ortaya çikar. Eger idrar iyodunuz  45 mg/gün’den az ise sizde   iyot yetmezligi vardir.

 Selenyum yetmezligi de tiroid hormon yetersizligine neden olabilir. Ülkemizin bazi bölgelerinde selenyum yetmezligi vardir.

Graves hastaligi  denilen tiroid bezinin fazla çalistigi  bir hastaligin tedavisi için yapilan radyoaktif iyot tedavisi tiroid bezinde  hasar yaptigindan  tedaviden birkaç ay sonra veya ilk yil içinde tiroid bezi yetmezligi ortaya çikar.

Tiroid bezi iltihabi  ( agrili veya agrisiz  tiroid bezi iltihabi )  geçiren hastalarin bir kisminda tiroid bezi hücrelerindeki hasar düzelmez ve  hormon yapacak hücreler yok oldugundan  kalici hipotiroidi  yani tiroid yetmezligi ortaya çikabilir.

Tiroid ameliyati olanlarda  tiroid  bezinin ameliyatla  bir kismi  veya tamami  çikarildigi için tiroid hormonu yapacak hücre azalir veya kalmaz ve  sonunda  hormon azligi ve tiroid yetmezligi ortaya çikar. Ameliyatla ne kadar çok doku alinirsa o kadar sik tiroid yetmezligi gelisir. Tiroid bezinin tamami ameliyatla çikarilirsa yetmezlik ilk hafta ortaya çikmaya baslar. Bezin bir kismi alinanlarda ilerideki aylarda  veya yillarda  tiroid hormon azligi ortaya çikabilir.

Önceden Hashimoto hastaligi olan hastalar  asiri  miktarda iyot alirlarsa, bu fazla iyot, tiroid bezinde hormon yapilmasini önleyerek tiroid bezi yetmezligine neden olur. Görüldügü gibi çok az iyot almak veya çok fazla iyot almak tiroid bezi için zararlidir.

Bazi ilaçlari kullananlarda da tiroid bezi yetmezligi ortaya çikabilir. Cordarone isimli kalp ilaci,  psikolojik hastaliliklarin tedavisinde kullanilan lityum ilaci  ve hepatit tedavisinde kullanilan interferon ilaci veya interlökin-2 ilacini  kullananlarda da  tiroid bezi yetmezligi ortaya çikabilir.

Kanser nedeniyle bas ve boyuna yapilan isin tedavisi (radyoterapi)  sonrasi hastalarin % 24’ünde tiroid bezi yetmezligi ortaya çikar.

Beyinde bulunan hipofiz bezinin hastaliklarinda TSH az salgilandiginda  tiroid bezinde yeteri kadar hormon yapilamayacagi için hipotiroidi gelisebilir.

Günlük diyetle alinan soya yagi, soya fasulyesi, brokoli, kabak, turp, Brüksel lahanasi ve kara lahana tiroid bezi yetmezligi yapmaz. Soya  tiroid hormon ilaçlarinin emilimini bozdugundan  tiroid ilacinin alindigi ögün yenmemelidir.

Kadmiyum zehirlenmesi : Kadmiyum pillerde bulunan bir elementtir.  Atik piller içtigimiz suya karisirsa asiri kadmiyum alinmis olur. Fazla alinan kadmiyum selenyumu vücuttan atar. Selenyum tiroid hormonu T4’ü T3’e çeviren enzimin yapisinda bulunur. Selenyum olmayinca T3  hormonu olusamaz ve T3 düsüklügü ve  sonuçta hipotiroidizm denilen tiroid yetmezligi gelisir.

Tiroid yetmezligine katkida bulunan beslenme bozukluklari nelerdir?
1.      Gidalarla  ve içilen suyla çok az  iyot alinmasi
2.      Sessiz tiroid hastaligi varken asiri iyotlu tuz yemek
3.      Yag asit  eksikligi ve protein yetersizligi
4.      Flor ve kloru fazla  su içmek
5.      Karbonhidratli gidalarla çok beslenmek
6.      Iyot eksikligi olan kisilerin fazla soya fasulyesi veya soya yagi tüketmeleri
7.      Manganez eksikligi
8.      Sigara içmek
9.      Selenyumun az alinmasi
10.  Çinko eksikligi
11.  Kadmiyum zehirlenmesi
12.  Iyot eksikligi olan menopozdaki bir kadinin sicak basmalari için  soyadan elde edilen isoflovan ilaci almasi

Bebeklerde Görülen Dogumsal Tiroid Yetmezligi:

Dogumsal  tiroid yetmezliginin  dünyada en yaygin  nedeni iyot yetmezligidir. Annenin yeteri kadar iyot almamasi  dogan bebekte tiroid bezi yetmezligine neden olur.  Bebegin tiroid bezinin hormon yapmasi için anne karnindayken anneden  göbek kordonuyla yeteri kadar iyot almasi gerekir. Annede iyot az olunca bebege de az iyot geçtiginden  bebek yeteri kadar tiroid hormonu yapamaz.

Dogumsal tiroid yetmezligi Türkiye’de    her 4000 dogumda 1 görülür.  Kiz bebeklerde erkek bebeklere göre 2 kat daha fazla   dogumsal tiroid yetmezligi görülmektedir.  Dogumsal  hipotiroidinin diger nedenleri % 85  hastada tiroid  bezinde  anormallikler  olmasina (bezin  tamamen yoklugu veya  bir kisminin yoklugu gibi) ya da  % 15 hastada hormon  yapimindaki genetik  bozukluklara baglidir.

Dogumsal  tiroid yetmezligi  olup olmadigini anlamak için tüm bebeklerde dogum sonrasi topuktan alinan  kanda TSH hormonu ölçümünü  yapmak gerekir.  TSH yüksek çikarsa bir ay sonra tekrar hormon kontrolü yapilir ve duruma göre tedaviye karar verilir.

Yeni Dogan Bebeklerde Tiroid  Hormon Taramasi Mutlaka Yapilmalidir

Bebeklerde hipotiroidi dogumsal olarak ortaya çikabilir. Bu bebekler hemen tedavi edilmez ise zeka geriligi, boy kisaligi, el ve yüzde sislik, sagirlik,  ve  sinir sistemiyle ilgili bozukluklar olusur ve sonradan tedaviye baslansa bile bu hasarlar düzelmez.

Türkiye’de  yeni dogan her 4000  bebekten birisinde hipotiroidi vardir.  Dogumsal tiroid yetmezligi çogunlukla  tiroid bezi yoklugu veya hormon yapim bozuklugu nedeniyle olusur.
 
Bu bebeklerde solunum sikintisi, dilde büyüklük, göbek fitigi, morarma, sarilik, beslenmenin kötü olmasi, at kisnemesi gibi aglama ve kemik gelisim bozuklugu vardir.

Bebeklerde hipotiroidi taramasi topuktan filtre kagidina kan damlatilarak yapilir. Ilk ölçümde TSH hormonu 30 IU/L’den yüksek çikarsa  çocuk bir ay sonra tekrar çagrilir ve serbest T4 ve TSH hormon düzeylerine bakilir. T4 düsük ve TSH 30’dan yüksek bulunursa  hipotiroidi yani tiroid bezi yetmezligi tanisi konarak hemen  tiroid ilaci ile  tedavisine baslanir. Bu çocuklarin tedavisi için   Tip Fakültelerinde veya diger hastanelerde bulunan Çocuk Endokrinolojisi bölümüne basvurmaniz ve takiplerinin orada yapilmasi daha uygundur.

Çocuklarda tedavi edilmeyen tiroid yetmezligi büyümeyi engeller, boy kisa kalir ve zeka gelisimi geri kalir.  Bu çocuklar erken yasta ergenlige girebilir.

KIMLERDE  TIROID  YETMEZLIGI   RISKI  VARDIR?
     
Tiroid bezi yetmezligi gelisme olasiligi yüksek olan veya risk altindaki kisiler asagida verilmistir:

1-      Ailesinde tiroid hastaligi olanlar :  Ailesinde Hashimoto hastaligi ve Graves gibi hastaligi olanlarda tiroid bezi yetmezligi gelisme riski daha fazladir.
2-      Kadinlar: Tiroid bezi yetmezligi  kadinlarda  erkeklere göre 8-10 kat daha fazla görülür. Bu nedenle kadinlar risk altindadir.  Özellikle gebelikte, dogumdan sonraki ilk yil içinde  ve menopoz döneminde kadinlarda tiroid bezi yetmezligi sikligi çok fazladir.
3-       50 yas üstü tüm kadinlar : Hipotiroidizm her yasta ortaya çikabilir ancak yas artikça risk artar.  Kadinlarda özellikle 50 yasin üzerinde tiroid yetmezligi sikligi artar. Erkeklerde ise 60 yasin üzerinde  daha fazla görülür. 70 yasin üzerindeki kadinlarin %15’inde hipotiroidi vardir.
4-      Daha önceden tiroid hastaligi  veya tiroid ameliyati   geçirenler: Önceden tiroid hastaligi geçirenlerde tiroid bezi yetmezligi gelisebilir. Ameliyat olanlarda da yeteri kadar hormon yapacak tiroid bezi kalmayinca hipotiroidi gelisir.
5-      Guatri olanlar: guatri olanlarda  Hashimoto hastaligi veya tiroid iltihabi önceden mevcut olabilir ve bu nedenle tiroid yetmezligi bulunabilir.
6-      Seker hastaligi olanlar: Seker  hastalarinin % 10’unda  Hashimoto hastaligi ve buna bagli hipotiroidi gelisir. Dogum yapan seker hastalarinin   % 25’inde tiroid bezi iltihabi ve buna bagli tiroid yetmezligi ortaya çikmaktadir. 
7-      Otoimmün hastaliklar denen ve vücudun kendi organlarini tahrip etmesiyle karakterize  Addison hastaligi (böbreküstü bezi yetmezligi-kortizol hormon azligi), alopesi (saçlarda belirli bölgelerde dökülme-saçkiran), vitiligo (deride renksiz bazi alanlar olmasi)  ve  tip 1 seker hastaligi  gibi hastaligi olan kisilerde tiroid bezi yetmezligi daha fazla görülür.
8-      Demans veya depresyonu olanlar: : Hipotiroidi bazen demans seklinde karsimiza çikar. Bu kisilerde tiroid hormon tetkiklerinin yapilmasi  gerekir.  Manik-depresif hastaligi olanlarda da hipotiroidi sik görülmektedir. .
9-      Lityum ve amiodaron (cordarone)  ilaci kullananlar : Bazi psikolojik hastaliklarin tedavisinde kullanilan Lityum ilaci   guatr ve hipotiroidizm gelismesine neden olabilir.  Lityum kullanan hastalarin % 5’inde tam tiroid yetmezligi, % 25’inde hafif tiroid yetmezligi gelismektedir. Kalp atim (ritm) bozukluklarinin tedavisinde kullanilan Cordarone (amiodaron) ilaci da tiroid bezi yetmezligine neden olabilmektedir.  Bu ilaçlari kullananlarda belirli araliklarla TSH hormonunun  ölçülmesi gerekir.
10-  Kolesterolü yüksek olanlar: Hipotiroidisi bulunan  hastalarda kan kolesterolü yükselir. Bu nedenle kolesterolü yüksek kisilerde tiroid hormon tetkiki yapilmasi gerekir.
11-  Gebe kalamayan (kisir) kadinlar: Çocuk istedigi halde gebe kalamayan kadinlarda tiroid yetmezligi olabilir. Tiroid yetmezligi yumurtlamayi engeller. Bu tür kadinlarda tiroid hormon tetkikleri yapilir.
12-  Glokom ve algilama bozuklugu olan yaslilarda : Gözdeki tansiyonun artmasina glokom denir. Glokomlu hastalarda tiroid hormon yetmezligi sik bulunur.  Algilama bozuklugu varsa yine tiroid bezini arastirmak gerekir.
13-  Kan sodyumu düsük  olanlarda : Kanda sodyum tetkiki düsük çikan kisilerde bazen tiroid bezi yetmezligi olabilir.
14-  Kansizligi (anemisi) olanlarda : Hipotiroidide kansizlik sik oldugundan kansizligi olanlarda tiroid hormon tetkiklerinin yapilmasi gerekir.
15-  CPK ve LDH  tetkikleri yüksek olanlarda : kreatin fosfokinaz (CPK)  ve laktat dehidrogenaz (LDH) kan tetkikleri  hipotiroidili hastalarda  yüksektir. Baska amaçla bu tetkikler yapildiginda yüksek bulunursa hipotiroidi olabilecegi akla gelmeli ve tiroid hormon tetkikleri yapilmalidir.
16-   Karaciger tetkikleri bozuk çikanlarda: Karaciger tetkikleri dedigimiz SGOT, SGPT ve alkalen fosfataz hipotiroidide yüksek çikabilir. Baska amaçla yapilan bu tetkikler yüksek çiktiginda o kiside  hipotiroidi  hastaligi olabilecegi de düsünülerek tiroid tetkikleri yapilmalidir.
17-  Prolaktin hormonu yüksek  olanlarda : Memeden süt salgilatici hormon olarak bilinen prolaktin hormonu  tiroid hormonlari az ise kanda yükselebilir.  Prolaktin hormonunu yüksek olan kisilerde tiroid bezi yetmezligi olup olmadiginin   arastirilmasi gerekir.
18-  Down sendromu veya Turner sendromu adi verilen dogumsal genetik hastaligi olanlarda hipotiroidi sik görülür.

TIROIT BEZI YETMEZLIGINDE OLUSAN SIKAYET VE BELIRTILER

Tiroid bezi yetmezligine ait sikayetler hastaligin siddetine göre degisir. Bazen hiçbir sikayet yok iken bazi hastalarda çok siddetli belirti ve sikayetler ortaya çikar. Bazi belirtiler özellikle yasli kisilerde yasliliga baglanir ve hastalik akla gelmez ise atlanir. Tiroid bezi az çalisan ve tiroid hormonlari kanda azalan bir kiside su belirtiler olabilir:
Kolay yorulma, yorgunluk, bitkinlik, enerji azligi (yaygin)
Hatirlamada zorluk, unutkanlik, yavas düsünme, konsantre olamama
Hareketlerde yavaslik
Sabahleyin uyanmada zorluk, daha çok uyku istegi, gün içinde uyuklama
Üsüme veya kendini soguk hissetme
Terlemenin azalmasi
Kuru, soguk, kalin ve kasinan bir deri
Sari veya portakal renginde bir deri
Kuru, kaba ve kolay kirilan tirnaklar
Saç dökülmesi, saçlarda azalma, kaslarda  dökülme
Istah kaybi
Kilo alma ve kiloyu verememe
Horlama  baslamasi
Kas kramplari ve eklemlerde agri olusmasi
Kaslarda igne batmasi hissi veya karincalanma
Kabizlik olmaya baslamasi
Göz etrafinin ve  göz altinin sismesi
El, ayak ve eklemlerde sislik
Karpal tünel sendromu denilen el bileginde sinir sikismasi ve agri
Adet kanamalarinin daha fazla miktarda olmasi,  adetlerde kramp olmasi ve adet öncesi dönemin kötü geçmesi
Bazi kadinlarda adet sikliginin azalmasi veya adetlerin  kesilmesi
Depresyon gelismesi ve hiçbir seyle ilgilenmeme
Sesin kalinlasmasi ve ses kisikligi
Isitmede azalma olusmasi
Guatr olusmasi (Hashimoto hastalarinda olur)
Tiroid bezinin küçülmesi (tiroid bezi iltihaplarina veya Hashimotonun son evresine bagli olarak)
Kalp hizinin ve nabiz sayisinin azalmasi
Kan kolesterol  düzeyinde artma
Gebe kalamama (kisirlik)
Libido (Cinsel istek) azligi ve empotans
Reflekslerin  yavas olmasi
Kekemelik

Yukarida siralanan sikayet ve belirtilerin hepsi tiroid yetmezligi olan bütün hastalarda olmadigi gibi bu sikayetlerin olmasi da o kiside mutlaka tiroid bezi yetmezligi oldugu anlamina gelmez.   Bu sikayetlerin çogu  tiroid bezi yetmezligi olmayan kisilerde de olabilir. Bu nedenle de farkina varilmayabilir. Tiroid bezi yetmezligi olan birçok kisi kendisinde bu hastaligin oldugunu bilmeden  sikayetlerine çare bulmak amaciyla Endokrinoloji uzmani yerine baska doktorlara gider. Adet bozuklugu nedeniyle kadin-dogum  uzmanina, depresyon nedeniyle psikolog veya psikiyatri doktoruna, kansizlik nedeniyle  hematoloji uzmanina  ve kas agrilari nedeniyle fizik tedavi uzmanina giden çok hasta vardir. Bu uzmanlar tiroid bezi hastaligindan süphelenirlerse hipotiroidi  hastaligi teshis edilir, aksi durumda  ise sadece sikayete yönelik tedavi yapilir ve hastalik düzelmez.  Bazi hastalarda tiroid bezi yetmezligi yavas olarak gelistiginden  farkina varilmasi zaman alabilir.
       
TIROIT BEZI YETMEZLIGI (HIPOTIROIDI)  ÖNLENEBILIR MI?

Tiroid yetmezliginin önemli nedenlerinden birisi iyot yetmezligidir. Iyotlu tuz yiyerek  yeteri kadar iyot alinir ve böylece dogumsal hipotiroidi önlenebilir. Hipotirodinin kalici hasar yapmamasi için dogan çocuklarda hipotiroidi taramasi yapilmali ve erkenden tedaviye baslanmalidir.

Hipotiroidi  bagisiklik sistemindeki bozukluktan, yani Hashimoto hastaligindan  dolayi olusmussa bu tür hastalarin bazilarinda hipotiroidi kendiliginden düzelebileceginden 1-2 yillik bir tedaviden sonra  tiroid ilacinin dozunu yariya düsürüp TSH’ ya bakmak gerekir. Eger TSH yine yüksek ise hastalik düzelmiyor demektir ve ilaç tedavisine eskiden alinan dozda  devam edilir.

Iyot aliminin artmasi veya yüksek derecede iyot almak bazen tiroid bezi yetmezligine neden olmaktadir. Bu hastalarda iyot alimini azaltmak TSH düzeylerinde azalmaya  yani tiroid bezi yetmezliginde düzelmeye neden olmaktadir. Japonya’da yapilan bir çalismada iyot alimi azaltilan tiroid bezi yetmezlikli hastalarin %33’ünde TSH normal düzeylere gelmis, %50’sinde  ise TSH’ de azalma olmustur.

Ameliyatla tiroid bezinin tamami veya çogunun alindigi kisilerde veya radyoaktif iyot tedavisi almis kisilerde tiroid yetmezligi düzelmez.
    
TIROIT BEZI YETMEZLIGININ ORGANLARIMIZDA YAPTIGI DEGISIKLIKLER:

Eriskin yaslarda ortaya çikan tiroid bezi yetmezligi kolay yorulma, üsüme ve kilo alma yapar.  Metabolizmanin yavaslamasi sonucu  vücut isisi  azalir ve hastalar sogugu sevmez ve siklikla üsümekten sikayet ederler.

Metabolizma hizi azaldigindan istahta ve gida aliminda azalma olusur.

Vücut agirligi yaklasik % 10 oraninda artar ve genellikle  bazal metabolizmanin azalmasina, vücut yaginin artmasina, ve su ve tuz birikmesine baglidir.
 
Göz etrafindaki sislik   glikozaminoglikan denen maddelerin dokularda birikmesi nedeniyle olusur.
 
Cildin soguk olmasi  ise damarlarin kasilmasi ve az kan gitmesi nedeniyle ortaya çikmaktadir.

Guatr varsa genellikle Hashimoto tiroiditine bagli olarak gelisir.

Hipotiroidisi olan bir kiside açlik kan sekeri normal sinirlar içindedir. Eger hipotiroidili bir hastada kan sekerleri düsük seyrediyorsa birlikte böbreküstü bezi yetmezligi (Addison hastaligi-kortizol hormonunun az olmasi) olabilir bu yönden arastirma yapmak gerekir.

Tip 1 diyabeti-seker hastaligi bulunan bir  hastada hipotiroidi gelisirse kullandigi  insülin dozu ihtiyaci azalir. Daha az insülinle kan sekeri kontrol edilmeye baslar.

a- Tedavi Olmayan Tiroid Yetmezlikli Bir Kiside  Koroner Kalp hastaligi ve Tansiyon Yüksekligi Görülebilir:

Hipotiroidili hastalarin  % 20‘sinde küçük tansiyonda yükseklik olabilir.

Kalp atim hizi azalir ve nabiz sayisi azalabilir.

Tedavi edilmeyen hastalarda kalp zarinda sivi birikebilir.

Koroner kalp hastaligi hipotiroidi tedavi edilmez ise siklikla olusur. Bunun nedeni kanda kötü kolesterolün (LDL kolesterol) yüksek olmasidir.  Ayrica homosistein ve hassas CRP  gibi kan tetkikleri  hipotiroidili hastalarda  çogunlukla yüksektir ve  koroner kalp hastaligi riskinin arttigini gösterir.

Özellikle hipertansiyonu  ve  hipotiroidisi bulunan hastalarda koroner kalp hastaligi  daha çok görülmektedir.

Bu nedenle hipotiroidi hastalarda yilda bir kalp kontrolü yapilmalidir.

b- Hipotiroidide Akciger Bozukluklari:

Solunum yavaslamistir.  Uykuda nefes durmasi (apne) sik görülür. Dilde büyüme ve   kas hareketlerinin azalmasi uyku apnesine neden olur. Horlama baslar.  Nadiren hipotiroidili hastalar uyku apnesi ile basvurabilirler.

c- Hipotiroidide Kabizlik ve Karaciger Testlerinde Yükseklik Sik Görülür:

Tiroid bezi az çalisinca yemek borusu, mide, ince bagirsaklar ve kalin bagirsakta  hareket azalir.  Mide bosalmasi uzamistir. Kronik kabizlik   gelisir.

Karaciger  testleri denilen   SGOT, SGPT ve alkalen fosfataz  tetkikleri kanda yükselir. Tedavi ile bu testler zamanla normallesir.    Safra kesesi hareketleri de azalmistir.

d- Hipotiroidide Kansizlik Sik Görülür:

Kansizlik, tiroid yetmezligi olan hastalarin  % 30’unda görülür.   Hipotiroidinin tiroid hormon ilaçlariyla yapilan tedavisi sonrasi kansizlik düzelir. Bu hastalarin  % 2-15’inde   demir yetersizligine  bagli anemi görülür.   Çogunlukla  adet kanamalarinin sik olmasi veya midedeki asit yoklugu nedeniyle demirin bagirsaklardan emilememesi nedeniyle  demir yetmezligine bagli kansizlik olusur. Ayrica folat ve B12 vitamin eksikligine  bagli  anemi   de gelisebilir. Lökosit (kan beyaz hücreleri) sayisi  bu hastalarda normaldir. Eger lökosit sayisi düserse bu durum vitamin B12 veya folat eksikliginden olusur.
 
Hipotiroid hastalarda  ciltte kolay morarma, sik adet kanamasi veya  dis çekimi sonrasi uzun süren kanamalar olabilir.  Kanama zamani uzamistir; kan pihtilasmasinda zorluk olusur.

e- Kas ve iskelet Belirtileri:

Kas kramplari, uyusukluk veya karincalanma,  kas güçsüzlügü  ve eklem agrilari  olabilir. Bazi hastalarda eklemlerde sertlik olusur; refleksler yavaslar.

f- Beyin ve sinir belirtileri:

Eriskin yastaki hipotiroid hastalarda beyine giden  kan akimi azalir.  EEG tetkikinde   bozukluklar vardir ve bu bozukluklar tedaviyle düzelir.

Hipotiroid hastada hareketlerde ve  düsünmede  yavaslik, unutkanlik ve  konsantrasyon bozuklugu vardir. Konusma yavas ve ses kalindir. Isitmede azalma olabilir. Gündüzleri uyuklama vardir ve  gece uzun süre uyurlar.

Hipotiroidi demansa  neden olan hastaliklardan  birisidir. Yaslilarda bu nedenle yanlislikla bunama olustu zannedilebilir.

Karpal tünel sendromu denen el bileginde sinir sikismasi ve  diger  sinirlerin çalismasinda bozulma görülebilir.

Hipotiroidili bazi  hastalarda  göz kapagi düsüklügü gelisebilir. 

g- Üreme Sistemi Bozukluklari:

Hipotiroidi genç yasta  baslarsa seksüel gelisme gecikir. Çok nadiren erken yasta  ergenlige giris   ve testislerde büyüme olusabilir.   Erkeklerde sperm sayisi normaldir, ancak bazi  kisilerde cinsel istekte azalma ve empotans gelisebilir. Eriskin kadinlarda adet bozukluklari, yumurtlama olmamasi ve adet kanamasinin fazla olmasi görülebilir. Ilaç  tedavisiyle bu bozukluklar düzelmektedir.
     
h- Depresyon Sık görülür :

Depresyon veya bazen ajitasyon denilen saldirganlik görülebilir. Depresyo,  tiroid bezi yetmezligi olan kisilerin % 40’dan fazlasinda saptanir. Beyindeki mutluluk hormonu denilen serotoninin yapiminin  azalmasindan  dolayi depresyon gelistigi ileri sürülmüstür.

i- Kalin, soguk ve  kuru bir deri  ve saçlarda dökülme hipotiroidide sık görülür.

Hipotiroid olgularin ciltleri kuru, soluk, kalin ve kabadir.  Derideki yag bezleri ve ter bezleri az çalistigindan ciltte kuruluk olusur. Solukluk genellikle cilt kan akiminin azligina ve anemiye (kansizlik) baglidir. Saçlar kaba, kirilgan ve azdir. % 50  hastada   yaygin saç kaybi vardir.  Ayrica sakal ve genital (penis veya  vajina etrafindaki) killarda  ve kaslarda azalma olusur.  Kaslarin  yan tarafinda incelme vardir.

Tirnaklar  kalin ve kirilgandir. Tirnaklar üzerinde yariklar vardir ve yavas büyür.

j- Kanda karoten birikmesi cildinize sarimtirak bir renk verir:

Karoten sari veya portakal renginde bir renk maddesidir (pigment). Tiroid bezi yetmezliginde gidalarla alinan karoten vücutta A vitaminine dönüsemez ve kanda birikir. A vitamininin parçalanmasi  azaldigindan kanda  A vitamini düzeyi yükselir.

Ciltteki sarimtirak renk el ayalarinda belirgindir ve kanda karoten (A vitaminin öncüsü)  birikmesinden  dolayi olusur.

HIPOTIROIDI (TIROIT BEZI YETMEZLIGI) NASIL TESHIS EDILIR?

Hipotiroidi hastaligi kan testleriyle kolaylikla teshis edilir. Test olarak T3, T4, TSH, anti-TPO antikoru ölçülür ve tiroid ultrasonu yapilir. Kanda serbest T4  hormonu düsük ve TSH  yüksek ise   hipotiroidi tanisi konur. Serum T3 düzeyleri degiskendir ve bazen normal sinirda olabilir.  Çok nadiren hipofiz bezi yetmezligine bagli  tiroid bezi yetmezligi olabilir, o zaman TSH hormonu  düsük, T4 ve T3 hormonu da düsüktür. Tiroid bezi yetmezligi teshis edilen hastalarda tam kan sayimi, karaciger testleri ve kolesterol, trigliserit ve LDK kolesterol  tetkikleri ile kalp grafisi (EKG) tetkiki yapilir. Kalp hastaligi riskini anlamak için kanda homosistein ve hassas CRP tetkiklerine bakilmasi faydalidir.  Kansizlik varsa kanda ferritin, B12 vitamini ve folat düzeylerine bakilarak demir eksikligi veya vitamin eksikligi olup olmadigi arastirilir.

Asikar yani belirgin (tam)  tiroid yetmezliginde  TSH  hormonu kanda artar ve genellikle  10 IU/L’den daha yüksek çikar;  kandaki T4 ve T3 hormonlari da düsmüstür.

HASHIMOTO HASTALIGI

Hashimoto  tipi tiroid bezi iltihabi veya tiptaki adiyla ‘’Hashimoto tiroiditi’’  bagisiklik sisteminin bir bozuklugu sonucu ortaya çikar. Nedeni tam olarak bilinmemektedir. 1912 yilinda Japon bilim adami Akira Hashimoto tarafindan tanimlandigi için bu ad verilmistir.  Hashimoto tipi tiroid bezi iltihabi en fazla  tiroid bezi yetmezligi yapan  hastaliktir. Diger bir deyimle tiroid bezi yetmezliginin en önemli nedeni Hashimoto tipi tiroid bezi iltihabidir.

Bu hastalik otoimmün hastaliklar dedigimiz hastaliklardan birisidir. Otoimmün hastaliklarda vücut  kendi dokusunu yabanci doku olarak algilayip onu yok etmek ister ve vücut içinde bir savas olusur. Hashimoto tiroiditinde de vücut tiroid bezini yok etmek ister. Vücudumuz tiroid bezini yok etmek için çok miktarda anti-TPO antikoru ve anti-tiroglobulin antikoru üretir. Bu antikorlar tiroid bezine baglanarak tiroid hücrelerini harap ederler. Bu arada tiroid bezine birçok iltihap hücresi birikir. Iltihap sonucu tiroid hücreleri  tahrip olarak azalinca da bez küçülür ve hormon yapacak hücre kalmaz ve sonunda tiroid hormon yetmezligi ortaya çikar. Bu hastalarda  yillar içinde tiroid bezi gittikçe küçülür. Baslangiçta ufak bir guatr ve kanda anti-TPO antikor yüksekligi  varken TSH, T3 ve T4 hormonlari normaldir. Daha  sonra  zaman içinde  hastalik ilerledikçe önce baslangiç halinde tiroid yetmezligi (sadece TSH yüksek, fakat T3 ve T4 normal) sonra tam tiroid yetmezligi (TSH yüksek, T3 ve T4 hormonlari düsük) gelisir.

Hashimoto hastaligi baslangicinda tiroid bezinde büyüme yani guatr vardir;  daha sonra  tiroid bezi yavas yavas devam eden harabiyet nedeniyle yillar içinde küçülerek sanki yok olur.

Kimler Risk altindadir?
 
Hashimoto hastaliginin nasil basladigi tam olarak bilinmiyorsa da genetik egilim önemlidir.  Ailesel özellik gösterir.  Ayni  ailenin üyelerinde sik görülür. Hashimoto tiroiditi olan hastalarda  kuvvetli bir genetik geçis vardir ve bu hastalarin  birinci dereceden akrabalarinda tiroid antikorlari (anti-TPO ve anti-tiroglobulin) yüksek  olarak bulunur ve hastalik ailenin diger üyelerinde de siklikla ortaya çikar.    Bu nedenle Hashimoto tiroiditi varsa ailenin diger üyelerinde de tiroid tetkikleri yapilmalidir.

Hashimoto tiroidit sikligi  iyot alimi arttikça artmaktadir.  ABD ve Japonya gibi iyot aliminin yüksek oldugu ülkelerde sikligi yüksektir.
 
Siklik:         

Toplumun  % 2’sinde bulunur. Hashimoto hastalarinin  % 95’i kadindir. Tüm yaslarda ortaya çikarsa da 30-50 yas arasinda siktir. Kadinlarda erkeklere göre 15-20 kat daha fazla görülür. Ergenlik  çagindaki kizlarda  sikligi % 0.8-1.6’dir.

Anti-TPO antikorunun kanda yüksekligi  yasla birlikte artar ve 70 yas ve daha büyük kadinlarin % 33’ünde bu antikor yüksek olarak bulunur.

Anti- TPO ve anti-tiroglobulin antikorlarinin ve sadece TSH’nin yüksek oldugu kadinlarda tiroid bezi yetmezligi yani tiroid hormon azligi her yil  % 5 oraninda gelisir.

Sikayetler:

Çogu hastanin  hiçbir sikayeti yoktur.  Bazi hastalarda küçük bir guatr ve anti-TPO antikor yüksekligi vardir. Bazen tiroid bezi yetmezligi (tiroid hormon yetmezligi-hipotiroidi) ile doktora basvururlar.

Yas ilerledikçe Hashimoto’lu hastalarda hipotiroidi (tiroid bezi yetmezligi) sikligi artar.

Hashimoto’lu hastalarda lastik sertliginde bir guatr vardir. Çok nadiren tiroid bezi sert olabilir.  Tiroid bezinde agri veya hassasiyet yoktur. Genellikle tiroid büyümesi sessiz olur ve sikayet bulunmaz. Bu hastalar doktora genellikle guatr nedeniyle veya tiroid hormon azliginin neden oldugu halsizlik, bitkinlik, el ve yüzde sisme, ses kalinlasmasi gibi sikayetler nedeniyle basvururlar.

Hashimoto Tiroiditi ile Birlikte Sik  Görülen Hastaliklar

Hashimoto tiroiditi  olan hastalarda diger otoimmün hastaliklar  siklikla   birlikte olur. Bu hastaliklar asagida  verilmistir:

Graves hastaligi
Tip 1  seker hastaligi
Addison hastaligi (böbreküstü bezi –kortizol yetmezligi)
Testis ve yumurtalik iltihabi
Paratiroid hormon azligi
Hipofiz bezi iltihabi
B12 vitamin eksikligine bagli kansizlik
Vitiligo (ciltte beyaz alanlar olmasi)
Romatoit Artrit (küçük eklem iltihabi)
Trombosit isimli kan hücre azligi
Myastenia gravis (kaslarda agri ve güçsüzlük yapan bir kas hastaligi)
Hashimoto tiroiditi; hipogonadizm (seks hormonlarinda azalma), Addison hastaligi (böbreküstü bezi yetmezligi), diyabetes mellitus (seker hastaligi),  hipoparatiroidizm (paratiroid hormon düsüklügü-kalsiyum düsüklügü) ve pernisiyöz anemi (B12 vitamini eksikligine bagli kansizlik) ile birlikte sik görülür.
Çocuklarda Hashimoto hastaligi olursa büyüme gecikmesi, kemik yasinda gecikme ve yüksek kolesterol düzeyleri saptanir.

Laboratuvar Bulgulari:

Hashimoto tiroiditinden süphelenildiginde, anti-TPO antikoru,  T3, T4 ve TSH hormon tetkiklerine bakilir.  Hashimoto tiroiditli olgularin yaklasik % 80’inde tani kondugunda normal T4, T3 ve TSH düzeyleri  saptansa da tiroid bezinde hormon yapimi azalmaya baslamistir.
Anti-TPO antikorlar hastalarin % 95’inde ve anti-Tiroglobulin  antikorlar  % 60’inda yüksek olarak bulunur.
Anti-TPO antikoru yüksek hastalarin % 25-50’sinde  tiroid bezi yetmezligi baslangiç halinde olabilir, yani TSH hormonu yüksek, fakat T3 ve T4 hormonu normaldir.

Hashimoto Tipi Tiroid Iltihabinda Tedavi:

Hashimoto tipi  tiroid iltihabini yok edecek bir tedavi  sekli  veya hastaligi tamamen ortadan kaldiracak bir tedavi yolu maalesef yoktur. Yapilan tedavi sadece guatr  ve tiroid bezi yetmezligi varsa onun tedavisi seklinde olur.
Guatri olan veya tiroid bezi yetmezligi olan kisilerde tiroid hormon ilaci levotiroksin ile    tedavi  yapilir  ve ilaç dozu serum TSH düzeylerini normale getirecek sekilde doktorunuz tarafindan ayarlanir. Burada amaç  TSH düzeyini  1.5-2.5 IU/L olacak  sekilde ayarlamaktir.  Yasli hastalarda veya koroner kalp hastaligi olanlarda tedaviye çok  düsük dozlarda baslanir ve 4-6 haftalik araliklarla artirilir. Kadinlarin çogunda gebelik süresince dozda % 25-50 oraninda bir artis gerekir.
Hipotiroidi olmasa bile guatri olan Hashimoto hastalari tiroid ilaci tedavisinden fayda görür ve guatrlari küçülür.