Cinsel performansın tatmin edici düzeyde olmaması durumuna ereksiyon bozukluğu denir.   Seksüel aktivite düzeyinde veya sıklığında, süresinde azlık ya da ereksiyonun (penis sertliğinin) yeterli olmayışı durumu da ereksiyon bozukluğu içinde kabul edilir. Çoğunlukla zayıf ereksiyon, erken boşalma ve ereksiyon yetersizliği  başlıca şikayetlerdir.

Bazı  hormon bozuklukları,  damar hastalıkları, sinir hastalıkları ve psikiyatrik hastalıklar erkeklerde normal seksüel fonksiyonu  bozar.  Ereksiyon problemlerinin % 70’nde fiziksel bir bozukluk, % 10-20’sinde psikolojik bir bozukluk ve %10-20’sinde hem fiziksel hem psikolojik bozukluk vardır.

Normal Seksüel Fonksiyon

Penisin ereksiyonu (sertleşmesi) için sinir sistemi,  damar yapı ve hormonların iyi çalışması gerekir. Bu sistemlerin uyum içinde çalışmasıyla  penisin içinde bulunan  ve korpora kavernoza denen damar yapısının içi   kanla dolarak penis sertleşir ve ereksiyon meydana gelir. Ereksiyonun  başlaması için cinsel istek (libido) olmalıdır. Libido ise  kısmen testosterona bağlı  psikolojik faktörlerce  düzenlenir.  Testosteron hormon azlığı  olan erkeklerde normal  kendiliğinden olan gece  ereksiyonları azalmış olsa da  erotik uyaranlara karşı ereksiyon cevabı devam eder. Bundan dolayı  testosteron hormonu  normal libido için gerekli olmakla beraber, ereksiyonun bizzat kendisi için gerekli olmayabilir.

Penisin  sinirlerle de bağlantısı vardır.  Kalça travması veya cerrahisi sonrası sinirlerde harabiyet meydana gelirse erektil empotans oluşur.

Penis fonksiyonunda  beynin önemli etkileri vardır. Bazı görsel, işitsel, kokusal ve hayali uyarımlar ereksiyona neden olur. Bu olay beyindeki bazı merkezlerin  uyarılmasıyla oluşur.

Kalça  kaslarının ritmik kasılmaları zevk veren bir duyguya yol açar ve buna orgazm denir. Orgazm, ereksiyon ve ejakülasyon (boşalma) olmadan da meydana gelebilir.  Orgazm ve ejakülasyondan sonra penisin sertliğinin kaybolmasının  mekanizması tam anlaşılamamıştır.

Yaşlanmayla birlikte penisin  ereksiyonun nicelik ve niteliğinde azalma meydana gelir.

Empotans

Ereksiyon, ejakülasyon (boşalma) veya her ikisinin de yetersiz olmasına empotans denir.

Seksüel  foksiyon bozukluğu olan erkekler  libido kaybı, ereksiyon olmaması veya ereksiyonun devam ettirilememesi,  boşalma  yetersizliği, erken boşalma, orgazm olamama, v.s.  gibi şikayetlerle başvururlar.

Seksüel  fonksiyon bozukluğu   bir hastalığa veya onun tedavisine bağlı olabilir, genital organlar veya hormonlardaki   bir hastalık sonucu olabilir ya da psikolojik bozukluklara bağlı olabilir.

Cinsel arzu kaybı

Cinsel isteğin veya  libidonun kaybı   testosteron hormon  eksikliğine, psikolojik bozukluğa  veya ilaç kullanımına bağlı olarak   gelişebilir.  FSH, LH ve testosteron düzeyleri ölçülür.

Ereksiyon yetersizliği

Hormon bozukluğu,  sinirlerdeki hasar, damarlardaki hasar, ilaçlar veya lokal nedenlerle olabilir.

Testis hastalığına bağlı olarak testosteron eksikliğine bağlı   ereksiyon yetersizliği az rastlanılan, ancak tanı ve tedavisi kolay olan bir nedendir.  Ancak bazı  hastalarda  prolaktin hormon fazlalığı buna neden olabilir.

Empotansa neden olabilen çok sayıda ilaç bulunmakla beraber, bunların en önemlileri  tansiyon ilaçları, simetidin isimli mide ilacı ve MAO inhibitörleridir.  Depresyon  ve psikoz ilaçları  da seksüel fonksiyonu bozabilirler.

Birçok nörolojik bozukluk empotansa neden olabilir.   Omurilik zedelenmesi empotansa neden olabilir.

Diabetik (şeker hastası)   hastaların yaklaşık yarısında, diabet başladıktan sonraki 6 yılda meydana gelebilir ve empotans diabetik nöropatinin ilk belirtisi olabilir.

Damar hastalığına bağlı  empotanslı erkeklerde ereksiyon kaybı, penisin yeterince sertleşmemesi veya cinsel ilişki sırasında ereksyon kaybı gibi belirtiler olabilir.

Erken boşalma

Nadiren organik bir sebebe bağlıdır. Genellikle cinsel birleşme anındaki anksiyete, anormal beklentiler veya emosyonel bozukluklara bağlıdır.

Orgazm yokluğu

Libido ve ereksiyonun normal olduğu halde orgazm olmayışı, hemen her zaman psikiyatrik bozukluklara bağlıdır.

Psikolojik Nedenler:

Erektil  bozukluğun psikolojik sebepleri daha çok 40 yaşın altındaki  kişilerde görülür. Daha önceleri psikojenik olarak kabul edilen birçok kişide günümüzde  damarsal sebeplerin varlığı tespit edilmektedir.

Günümüzde erektil  bozukluğu olan kişilerin  %50’den daha azında psikojenik nedenler tespit edilmektedir.

Empotansın sebebini araştırırken kişisel (anksiyete, depresyon, korkular, kendini küçük görme v.s.) ve kişiler arası özellikler (iletişim, beklentiler, seksüel ifadeler ve evlilikle ilgili sorunlar v.s.) gözönüne alınmalıdır.

Erektil  bozukluğu olan kişilerin  %8-33’de depresyon bulunur. Bu hastalarda  gece oluşan  penis sertleşmesi normallere oranla daha azdır.

Depresyonda testosteron düzeyleri de azalır. Depresyonda seksüel fonksiyon bozukluğu meydana gelebilir. Anksiyete cinsel isteği azaltır.

Kronik alkol kullanımı cinsel istekte azalma ve ermpotansa neden olur. Şizofreniklerin  yaklaşık  %60’da seksüel bozukluk  tespit edilmiştir.

Alzheimer hastalığında erektil  bozukluk  vardır.

Psikolojik empotansın  en önemli nedeni performans anksiyetesi (yetersizlik korkusu veya başarısız olma korkusu) dır.

Psikolojik empotansta şu özellikler vardır; cinsel ilişki öncesi  dönemde normal olan ereksiyon, ilişki esnasında aniden kaybolur, bazı partnerlerle normal olan ilişki diğerlerine karşı olmaz.

Damarlarla İlgili  Nedenler:

Penis  damarlarındaki  damar sertliği, toplar damardan kan sızması iki önemli  nedendir. Sıklıkla her iki patoloji birliktedir ve yaşlanmayla beraber artar. Penis kan akımı ölçüm çalışmalarına göre 50 yaşın üstündeki empotans olgularının  % 50’sinde  damarsal  nedenler sözkonusudur. Penis damar sertliğinde  diğer organlarda da  damar sertliği olma oranı fazladır. Damarlardaki bozukluk arterioskleroz denen damar sertliği, tansiyon hadstalarında, sigara içenlerde , kolesterolü yüksek olanlarda ve diyabet (şeker hastalarında) hastalarında sık görülür.

İlaçlara Bağlı Nedenler:

Empotanslı hastaların  yaklaşık  %25’inden çeşitli ilaçlar sorumludur. Bu ilaçlar genellikle antidepressan ilaçlar, uyku ilaçları, tansiyon ilaçları, ağrı ilaçları ve prostat kanserinde kullanılan ilaçlardır.  Tansiyon ilaçlarından  alfa metil dopa,  blokerler, klonidin, spironolakton, guanetidin, tiazidler, ACE inhibitörleri, kalsiyum kanal blokerleri, prazosin, fenoksibenzamin, hidralazin, minoksidil ve meteprolol kullanımında impotans meydana gelebilmektedir.  Antihistaminikler ve  depresyon  ilaçları da impotans yapabilirler. Simitedin, ketokonazol, hiperprolaktinemi yapan ilaçlar, barbitüratlar, sedatifler, trankilizanlar, alkol, marihuana, eroin, opiyatlar, tütün gibi etkenlerde impotansa neden olurlar.

Hormon Hastalıkları

50 yaşın üzerindeki empotanslı erkeklerin  yaklaşık 1/3’de hipogonadizm  yani testosteron hormon eksikliği vardır.  Tiroid yetmezliğinde,  prolaktin hormon fazlalığında , tiroid  hormon fazlalığında  empotans oluşabilir.

Empotanslı her kişide  tiroid fonksiyonları araştırılmalıdır.

Diabetik olguların, özellikle diabet yaşıyla paralel olarak, %50’den fazlasında empotans meydana gelebilir. Bazen diabetin ilk belirtisi empotans olabilir.

Lokal sebepler

Penis travmaları, kalça kemik  kırıkları, kalçaya yönelik  radyoterapi, penis tümörleri ve Peyronie hastalığı impotansa yolaçabilen lokal nedenlerdir.

Diğer sebepler

Böbrek yetmezliğinde empotans sıktır. Hemodiyaliz uygulanan  hastaların yaklaşık % 50’de  empotans meydana gelir. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, karaciğer sirozu, miyotik distrofi, obezite, protein-kalori eksikliği, çinko yetersizliği, kronik prostatit ve benign prostat hipertrofisi gibi durumlarda, değişik mekanizmalara bağlı olarak impotans meydana gelebilir.

Tanı

Empotanslı olguların tanısında ilk basamak  hastanın sıkıntısını iyi anlamaktır.

Gece veya sabah uyanma sırasında ereksiyonun oluşu, masturbasyonun başarıyla yapılışı, başka bir kadınla başarılı cinsel ilişki gibi özellikler, psikolojik empotansı gösterir. Ancak bütün bu özellikler, organik hastalığın erken dönemlerinde  de bulunabilir.

Vitamin ve bitkisel ilaçlar da dahil, ayrıntılı ilaç kullanımı  öğrenilmelidir.

Sigara ve alkol kullanımı soruşturulmalıdır.

Testislerin küçük olması, kılların olmayışı, jinekomasti v.s varsa hipogonadizm (testosteron azlığı)  akla gelmelidir.

İmpotansda Laboratuar Yöntemleri

• Gece penis sertleşmesi
• Penis kan akım ölçümü
• Serum testosteron, FSH, LH ve Prolaktin  hormon düzeyi, açlık kan şekeri veya şeker yükleme testi, kolesterol tiroid hormonları, karaciğer ve böbrek testleri yapılır

Gece Penis Sertleşmesinin Takibi:

Her yaştaki sağlıklı erkekte gece ereksiyonları olur. Gece ereksiyonların çoğu uykunun REM döneminde gerçekleşir. Tipik olarak her gece herbiri  yaklaşık  10-30 dakika süren (bir gecede toplam 100 dakika kadar) erektil peryodlar vardır.  Gece  penis sertleşmesi  penise bağlanan özel bir kaydediciyle ölçülebilir. Bu işlem özel uyku laboratuvarlarında veya taşınabilir araçlarla hastanın evinde yapılabilir. Gece penis sertleşmesi , psikojenik impotansı organik olandan ayırmada kullanılabilir. Penis  sertliğini  ölçmek için görsel cinsel uyarı araçları kullanımı daha kolay ve yararlı olabilir.

Damar Bozukluğunun Araştırılması

Damarsal  empotansı araştırmada papaverin, fentolamin ve PGE1 gibi vazoaktif maddeler kullanılabilir (30-60 mg papaverin, 0.5-1 mg. fentolamin ve 5-20 mg. PGE1). Bunlara normal cevap, 30 dakikadan az olmayan, tam veya tama yakın ereksiyon meydana gelmesi şeklindedir. Ancak bunlarla arteriyel ve venöz bozuklukların ayrımı yapılamaz.

Hormon Ölçümü:

FSH, LH, testosteron ve prolaktin düzeyleri ölçülmelidir.
Ayrıca açlık kan şekeri veya şeker yükleme testi yapılmalıdır.

Tedavi

Psikojenik ereksiyon bozukluğu  olanlarda, psikoterapi ve  depresyon ilaçlar yararlı olabilir.

Empotansın nedeni hipogonadizm ise  testosteron  tedavisiyle iyi sonuç alınır.  Prolaktin yüksekliği varsa   bromokriptin veya hipofizer tümörünün cerrahi olarak rezeksiyonu uygulanır.

Empotans tedavisinde  fosfodiesteraz 5 inhibitörleri (sildenafil, tadalafil, vardenafil) kullanılmaya başlanmıştır.

Çinko eksikliği olanlarda çinko tedavisi uygulanabilir.

Diğer tedavi yaklaşımlarına cevap vermeyen olgularda penis protezleri (mutluluk çubukları) kullanılabilir.